Zoltán Fábri

Zoltán Fábri (ur. 15 października 1917 – zm. 23 sierpnia 1994) był węgierskim reżyserem filmowym i scenarzystą. Jego filmy: „Chłopcy z Placu Broni” (1969) i „Węgrzy” (1978) były nominowane do Nagrody Akademii Filmowej w kategorii Najlepszy film nieanglojęzyczny. Jego film „Dwadzieścia godzin” z 1965 r. zdobył Grand Prix razem z filmem „Wojna i Pokój” na 4. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Moskwie. Z kolei film „Rodzina Toth” z 1969 r. prezentowany był na 7. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Moskwie.[4] Film „Niedokończone zdanie” (1975 r.) zdobył Nagrodę Specjalną za Reżyserię na 9. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Moskwie. Od najmłodszych lat Fábri chciał zostać artystą. Studiował malarstwo i skończył węgierską Akademię Sztuk Pięknych. Rozpoczął pracę w węgierskim przemyśle filmowym w latach 50. jako scenograf. Swój pierwszy film, „Burza”, wyreżyserował w roku 1951. Międzynarodowe uznanie przyniósł reżyserowi jego trzeci film fabularny „Karuzela miłości” z roku 1956. Reżyserował i pisał scenariusze aż do początku lat 80. Po przejściu na emeryturę, Fábri wykładał na węgierskim Uniwersytecie Sztuki Teatralnej i Filmowej. W ostatnich latach życia wciąż pisał filmowe historie, jednak nie zyskały one uznania. Fábri był również przewodniczącym Związku Filmowców Węgierskich w latach 1959 – 1981.

Styl Fábri można opisać jako „klasyczny” i oparty na akademickich technikach tworzenia sztuki filmowej. Na jego twórczość duży wpływ miał neorealizm włoski i francuski realizm poetycki. Przez pewien czas, w latach 60., eksperymentował z narracją i technikami flashback (filmy „Mrok za dnia” i „Dwadzieścia godzin”). W jego filmie z 1976, „Piąta pieczęć”, pojawiają się sceny surrealistyczne. Jednak nigdy w swojej pracy nie stosował modernistycznych technik filmowych. Był to jeden z powodów, dla którego reżim Kádára był bardziej przychylny twórczości Fábriego niż bardziej kontrowersyjnych, eksperymentalnych reżyserów, takich jak Miklós Jancsó. Film „Piąta pieczęć”, zdobył główną nagrodę na 10. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Moskwie  oraz 27 Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie. W 1979 roku na 11. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Moskwie reżyser został nagrodzony za wkład w rozwój kina. Był znany z swojego perfekcjonizmu, szczegółowo zapisywał, szkicował i układał choreografię każdej sceny miesiące przed rozpoczęciem produkcji i nigdy niczego nie improwizował. Miał opinię surowego, despotycznego reżysera, która jednak zupełnie nie pasuje do przyjaznego i uprzejmego zachowania względem brytyjskich i amerykańskich dzieci na planie „Chłopców z Placu Broni”.

Prawie wszystkie filmy Fábri powstały na podstawie literatury (powieści i nowele). Sam pisał scenariusze do filmów i stale zajmowała go koncepcja człowieczeństwa. W wielu jego filmach akcja rozgrywa się w czasie II wojny światowej lub w latach okołowojennych. Dwójka jego częstych współpracowników to aktorka Mari Törőcsik i operator György Illés. W 1969 r. zagrał rolę oskarżonego polityka Zoltána Dániela w kultowej satyrze swojego przyjaciela Pétera Bacsó, „Świadek”.