ΑΣΤΕΡΩ
«Κάτω από τις συγκεκριμένες συνθήκες κινηματογραφείται η Αστέρω. ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΑΙΝΙΑ ΣΤΗ ΣΤΑΝΗ, ΣΤΑ ΘΥΜΑΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΒΟΣΚΟΤΟΠΙΕΣ ήταν ο τίτλος του ρεπορτάζ που φιλοξενούσε η “Πατρίς” στις 07.04.1929 διαφημίζοντας την ολοκλήρωση των γυρισμάτων, δυο βδομάδες πριν την προβολή της ταινίας στη μεγάλη οθόνη.

Η Εσπερινή, λίγες μέρες μετά την προβολή, 6 Μαΐου 1929 δημοσιεύει «Επόμενη ταινία της Dag Film, η Αστέρω (1929). Σκηνοθέτης και εδώ ο Δημήτρης Γαζιάδης, με οπερατέρ τον Μιχάλη Γαζιάδη. Ο Γαζιάδηδες συνεχίζοντας να διαλέγουν τους σεναριογράφους τους από τον λογοτεχνικό χώρο, αναθέτουν τη διασκευή της ξενόφερτης Ραμόνας που θα αποτελέσει το σενάριο της Αστέρως, στον ακαδημαϊκό Παύλο Νιρβάνα. Η συμμετοχή ενός ακαδημαϊκού σε ένα θέμα «πληβειακό», λαϊκό, όπως θεωρείται ως τότε ο κινηματογράφος ανοίγει ένα παραθυράκι στην έβδομη τέχνη προς την υψηλή κοινωνία. Η τελευταία όμως σπεύδει με  τη σειρά της να κακίσει τον Νιρβάνα για την πράξη του. Πρόκειται για ποιμενικό δραματικό ειδύλλιο, στα χνάρια της Γκόλφως του 1915 αλλά με αίσιο τέλος. Το ειδύλλιο που πλέκεται είναι ένα ποιμενικό δράμα που ακολουθεί τα χνάρια της Γκόλφως του 1915 με τη διαφορά ότι το τέλος είναι αίσιον.
Η ταινία συνάντησε την επιδοκιμασία του κοινού με την ανάλογη εμπορική σταδιοδρομία ενώ βρήκε το δρόμο για να περάσει και τα σύνορα της Ελλάδος. Στη διεθνή της σταδιοδρομία πέρα από τους ομογενείς άρεσε και σε ξένους θεατές
εγκαινιάζοντας το μοναδικό για χρόνια εξαγώγιμο κινηματογραφικό μας προϊόν : το φοκλορισμό.
Η παρουσία μεγάλων ηθοποιών όπως ο Βεάκης, ο Δενδράμης, ο Μουσούρη, η ομορφιά και η κομψότητα των γυναικών, μαζί με τη διαφήμιση που είχε γίνει από τις εφημερίδες και τα περιοδικά της εποχής τράβηξαν στην ταινία μεγάλο αριθμό θεατών και έδωσαν στους αδελφούς Γαζιάδη τη βεβαιότητα πως μπορούσαν να συνεχίσουν με επιτυχία την παραγωγή τους».
Γιάννης Σολδάτος Ιστορία του Ελληνικού κινηματογράφου Α’ τόμος (1900 – 1967)
Η Έκδοση Αιγόκερως

Η «ΠΟΛΙΤΙΚΗ» ΑΣΤΕΡΩ

Το παρακάτω παράθεμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ενισχυτικά της 1ης δραστηριότητας, στην ομάδα ερωτήσεων 4. Θεωρούμε, επίσης, ότι αποτελεί χρήσιμη πηγή για τη διδασκαλία του θέματος ΜΜΕ που διδάσκεται στην Έκφραση – Έκθεση της Α λυκείου.

Σύμφωνα με το Έθνος η επιτυχία της «Αστέρως» κινητοποίησε «πλήθος λόγιων» που φιλοδοξούσαν να μιμηθούν τον Νιρβάνα. Η εφημερίδα μετέφερε και ένα σχόλιο του Ελευθέριο Βενιζέλου ότι «εφόσον δια το ελληνικό φιλμ, συνεργάζονται Έλληνες ακαδημαϊκοί και Έλληνες καλλιτέχνες δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και του ελληνικού τοπίου θα γίνει εκμετάλλευση και των ελληνικών ηθών και εθίμων τέλεια αναπαράσταση».
Με αφορμή το σχόλιο αυτό η φανατικά αντιβενιζελική εφημερίδα εξαπέλυε επίθεση κατά του κράτους που ούτε επιχορηγήσεις έδινε στις κινηματογραφικές εταιρείες ούτε εφάρμοζε το νόμο περί προστατευτικών δασμών εγχώριου βιομηχανίας για τις ελληνικές ταινίες.
Ωστόσο, στην πρεμιέρα της Αστέρως για πρώτη φορά στην Ελλάδα γυρίστηκε ζουρνάλ: οΜιχάλης Γαζιάδης έστησε τη μηχανή του και κινηματογράφησε τον Ελευθέριο Βενιζέλο καθώς έμπαινε στον κινηματογράφο και χαιρετούσε τους αδελφούς Γαζιάδη. Στη συνέχεια πήρε το αρνητικό, πήγε στο εργαστήριο, το εμφάνισε και «ανάβοντας μια οκά οινόπνευμα(!)» το στέγνωσε. Σε μιάμιση ώρα μόλις τελείωσε η προβολή της ταινίας, ο Βενιζέλος που στο μεταξύ είχε δει στην προβολή τον εαυτό του να μπαίνει στον κινηματογράφο, ενθουσιασμένος υποσχέθηκε ότι ελληνικός κινηματογράφος θα είχε πλέον φορολογία 10%, πράγμα που το εφάρμοσε!
Πηγή: Αγλαΐα Μητροπούλου Ελληνικός κινηματογράφος Β’ έκδοση, Εκδόσεις Παπαζήση 2006

Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ

Το παρακάτω παράθεμα μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε με τα 2’ πρώτα λεπτά του αποσπάσματος (ΠΛΑΝΑ ΑΣΤΕΡΩΣ) και να εμπλουτίσετε τις ερωτήσεις κινηματογραφικής γλώσσας που περιλαμβάνονται στην 1η δραστηριότητα (ομάδα ερωτήσεων 3).

«Για πρώτη φορά, η κάμερα κινείται σε έναν οριζόντιο άξονα με δραματική ένταση. Ο Δ. Γαζιάδης λειτουργεί με τρόπο ευρηματικό. Αλλάζει γωνία λήψης, ακολουθεί τη δράση δίνοντας στο κοινό την εντύπωση ότι μπορεί να μετέχει ενεργά και να συνδιαλεχθεί με ό,τι συμβαίνει στην οθόνη. Ο Γαζιάδης, φαίνεται να έχει συνειδητοποιήσει ότι η κάμερα μπορεί να λειτουργήσει όχι μόνο ως το μάτι του σκηνοθέτη αλλά ως μάτι του θεατή. Για παράδειγμα, όταν πεθαίνει ο Στάμος: η κάμερα πάνω από το κεφάλι του σκύλου, σαν να του προσφέρει τη δύναμη να γαβγίζει πάνω από το νεκρό σώμα του αφεντικού του. Στη συνέχεια, η κάμερα στριφογυρίζει γύρω από το τοπίο των βουνών, ενδυναμώνοντας την σύγκρουση ανάμεσα στην απεραντοσύνη του τοπίου και της ανθρώπινης ανικανότητας μέσα σε αυτό. Το τοπίο γίνεται το μεγάφωνο που ενισχύει το γάβγισμα και η φύση ο αντίλαλος της ανθρώπινης τραγωδίας».
Karalis Vrasidas, Α History of Greek Cinema 2012  New York Continuum

Η ΑΛΛΗ ΟΨΗ
Το παρακάτω απόσπασμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως επιπρόσθετο υλικό στην 1η δραστηριότητα, (ομάδα ερωτήσεων 4). Οι κριτικές της εποχής για την Αστέρω ήταν διθυραμβικές. Το 2012 ο καθηγητής Καραλής κάνοντας μια κοινωνιολογική προσέγγιση της ταινίας γράφει:
«Ο Γαζιάδης απέφυγε να έρθει αντιμέτωπος ή να κριτικάρει την πατριαρχική ηθική ή τις κυρίαρχες συμβάσεις που περιέβαλλαν την παρουσίαση της γυναίκας. Οι κοινωνικοί ρόλοι τοποθετημένοι στο αθώο τοπίο ενός παραδοσιακού χωριού χρησιμοποιούνται περισσότερο για να εξιδανικεύσουν ένα ήδη χαμένο τρόπο ζωής. Ωστόσο, μέσω μιας νοσταλγική αναδημιουργίας της χαμένης αθωότητας και μιας αυθεντικότητας που αναζητούν οι αστικές μάζες, ο Γαζιάδης έμμεσα κριτικάρει ρόλους και θεσμούς οι οποίοι μετά την Μικρασιατική καταστροφή έχουν χάσει τη νομιμότητα και την ηθική τους αξία. Η Αστέρω θα μοιάζει με μια παρηγοριά τοποθετημένη ενάντια στο φόντο των πόλεων που κατακλύζονται από πρόσφυγες που ζουν στα όρια της φτώχιας. Ταυτόχρονα, ο Γαζιάδης εισάγει μια συζήτηση για τη σχέση των δυο φύλων στο έθνος, παρουσιάζοντας τη γυναίκα, ως το πιο συμπαγή, ακλόνητο, πυρήνα ηθικής ακεραιότητας, ανθεκτικότητας, σταθερότητας.
Ο συγγραφέας αναφερόμενος στην σχέση της εγχώριας κινηματογραφίας με την προσπάθεια τόνωσης του εθνικού φρονήματος παραθέτει ένα απόσπασμα του συγγραφέα – σεναριογράφου Νιρβάνα στο οποίο τονίζει ότι έπρεπε να υπακούει σε συμβάσεις, να γράφει κοινοτοπίες και να ικανοποιεί προσδοκίες του κοινού δημιουργώντας μια ταινία «φουλ στην Ελληνικότητα» «η διαρκής ανησυχία μου από την αρχή μέχρι το τέλος ήταν πως θα πλάσω τους χαρακτήρες στην κινηματογραφική απόδοση ώστε να είναι Έλληνες, να αισθάνονται Έλληνες, να συμπεριφέρονται σαν Έλληνες, να μιλούν Ελληνικά ακόμη και να ερωτεύονται με ένα Ελληνικό τρόπο.