ΟΥΡΑΝΟΣ
Κανελλόπουλος Τάκης
Ελλάδα, 1962
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
| Συσχέτιση: |
Ιστορία – Λογοτεχνία– Πληροφορική
| Θέματα:
Αλβανικό μέτωπο – Οικογενειακές σχέσεις – Έρωτας |
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
Α. 00:15:41 – 00:16:40
Η κήρυξη του πολέμου
Β. 00:16:41 – 00:18:31
Ο αποχαιρετισμός
Γ. 00:33:30 – 00:35:00
Η αλήθεια
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1
ΠΑΡΑΤΗΡΩ
«Χίλιες φορές , με σκότωσες καημένη πατρίδα.
Ποτέ δε σε θρήνησα όσο τώρα.
Μεγάλη ἡ χάρη σου, γλυκεία κατακαημένη πατρίδα»
ΚΑΗΜΕΝΗ ΠΑΤΡΙΔΑ, Tάκης Κανελλόπουλος
Αποσπάσματα:
Α. 00:15:41 – 00:16:40
Η κήρυξη του πολέμου
Β. 00:16:41 – 00:18:31
Ο αποχαιρετισμός
Γ. 00:33:30 – 00:35:00
Η αλήθεια
1.Γενικές ερωτήσεις:
– Ποιος είναι το θέμα της ταινίας;
– Ποιοι είναι οι κεντρικοί ήρωες;
-Σε ποια ιστορική περίοδο αναφέρεται; Από ποιο συγκεκριμένο πολεμικό γεγονός είναι εμπνευσμένο το σενάριο και γιατί πιστεύετε ότι ο σεναριογράφος επέλεξε να ασχοληθεί με το συγκεκριμένο θέμα;
2. Χαρακτήρες :
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Β
– Η σκηνή του αποχαιρετισμού ξεκινάει με την μητέρα να κάθεται σε ένα ειδυλλιακό τοπίο ενώ ο θεατής ακούει τον εσωτερικός της μονόλογο. Θεωρείτε ότι ο συνδυασμός εικόνας και μουσικής υποβάλλει τον θεατή σε μια συγκεκριμένη ατμόσφαιρα; Πως θα την περιγράφατε; Γιατί πιστεύετε ότι ο σκηνοθέτης επέλεξε να συμπεριλάβει αυτή τη σκηνή στην ταινία;
– Πως νιώθει η μητέρα του Γιάγκου, πριν να τον αποχαιρετίσει; Με ποιες τεχνικές λόγου και εικόνας αποτυπώνονται τα συγκεκριμένα συναισθήματα;
– Ο αποχαιρετισμός του στρατιώτη προς την οικογένεια του είναι πολύ δύσκολος. Πως χειρίζεται το κάθε μέλος της οικογένειας αυτό τον πόνο ανάλογα με το ρόλο που έχει; Παρατηρείστε προσεκτικά το στήσιμο της σκηνής και περιγράψτε τι βλέπετε σχετικά με τα κουστούμια, τα αντικείμενα και το φωτισμό.
– Πόσο σημαντική είναι η γλώσσα του σώματος, οι εκφράσεις του προσώπου και το καδράρισμα των ηρώων σε αυτές τις λήψεις; Τι πληροφορίες αποκομίζουμε μέσα από τα μεσαία πλάνα και την εναλλαγή αυτών, για τη σχέση που έχει ο Γιάγκος με την μητέρα του και την αδελφή του;
– Οι ήρωες στο τέλος τη σκηνής απομακρύνονται από την κάμερα; Τι συναίσθημα πιστεύετε ότι ήθελε να δημιουργήσει ο σκηνοθέτης με την συγκεκριμένη επιλογή;
– Με ποιο τρόπο η σκηνή του αποχαιρετισμού συμβάλλει στο να κατανοήσετε αυτή την πτυχή της ελληνικής ιστορίας (το αλβανικό μέτωπο);
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Γ
– Πως παρουσιάζεται η σκηνή της μάχης;
– Τι κάνει ο στρατιώτης μόλις συνειδητοποιεί το θάνατο του λοχία του; Τι υποδεικνύει η κίνηση αυτή για τις συνθήκες που βίωναν οι στρατιώτες;
– Με ποιο τρόπο παρουσιάζονται οι στρατιώτες; Πιστεύετε ότι υπερτονίζονται τα επικά χαρακτηριστικά τους; Θυμίζουν τους σκληρούς, σθεναρούς και ατάραχους άντρες που έχουμε συναντήσει σε άλλες ταινίες πολεμικού περιεχομένου; Παρακολουθήστε άλλες ταινίες επικού περιεχομένου της ίδιας περιόδου (π.χ. https://www.youtube.com/watch?v=Zvg45DHSJR0) και εντοπίστε τις διαφορές.
3.Κινηματογραφική γλώσσα:
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Α
– Τι παρατηρείτε σχετικά με την ηχητική αφήγηση που χρησιμοποιήθηκε; Έχετε ακούσει παρόμοιες μαρτυρίες; Σε ποιο τύπο ταινίας ταιριάζει περισσότερο (μυθοπλασίας ή τεκμηρίωσης); Από πού θεωρείται ότι προέρχεται το αρχειακό αυτό υλικό; Ποιο ήταν αρχικός του σκοπός και ως τι τελικά χρησιμοποιείται στην συγκεκριμένη ταινία;
– Ποια χαρακτηριστικά στοιχεία των ταινιών τεκμηρίωσης διακρίνετε (αρχειακό/φωτογραφικό υλικό, συνεντεύξεις, προφορικές μαρτυρίες κ.α.);
– Το αρχειακό υλικό που χρησιμοποιείται δείχνει τον ελληνικό λαό να υποδέχεται την ένταξη της Ελλάδος στο πόλεμο με ενθουσιασμό. Ποιος πιστεύετε ότι ήταν ο στόχος αυτού του αποσπάσματος και γιατί πιστεύετε ότι η κάμερα εστιάζει στα συγκεκριμένα πρόσωπα; Θεωρείτε ότι επιτυγχάνεται η συναισθηματική εμπλοκή του θεατή;
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Β
– Πόσες σκηνές υπάρχουν στο συγκεκριμένο απόσπασμα; Πόσα και ποια είδη πλάνων περιέχει η καθεμία από αυτές (βλ. Glossary –Shot); Τι παρατηρείται σχετικά με τη διάρκεια του κάθε πλάνου;
– Πόσο χρόνο διαρκεί η σκηνή της αποχώρησης; Τι προσθέτει η μουσική στη συγκεκριμένη σκηνή; Ποιος είναι ο αφηγηματικός της ρόλος; Συμβάλλει στο να ερμηνεύσει ο θεατής την ψυχοσύνθεση των ηρώων;
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Α – Β – Γ
– Ο Ουρανός ανήκει στις ταινίες Τέχνης ή αλλιώς στον Κινηματογράφου του Δημιουργού, Μπορείτε να ανακαλύψετε στο συγκεκριμένο απόσπασμα κάποια από τα χαρακτηριστικά του;
4. Ιστορικό – Κοινωνικό πλαίσιο:
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Α – Β – Γ
– Οι γραπτές ιστορικές πηγές χωρίζονται σε πρωτογενείς και δευτερογενείς. Αν ο Ουρανός άνηκε σε μια από αυτές, σε ποια κατηγορία θα την κατατάσσατε; Σκεφτείτε: ποιος, πότε και γιατί την κινηματογράφησε.
– Πιστεύετε ότι είναι αξιόπιστη η πηγή, θα μπορούσαμε δηλαδή να χρησιμοποιήσουμε τη ταινία ως βασική πηγή πληροφοριών; Πως μπορούμε να ελέγξουμε την αξιοπιστία της και τι προβλήματα θα αντιμετωπίζαμε; Είναι εύκολο να αποφασίσουμε αν μια ταινία ως πηγή, είναι ή δεν είναι αυθεντική αναπαράσταση του ιστορικού γεγονότος;
– Μπορείτε να ανιχνεύσετε με ποιο τρόπο μπλέκονται τα σχόλια του δημιουργού με τα γεγονότα στα συγκεκριμένα αποσπάσματα;
– Η κινηματογραφική ταινία ως πηγή ανήκει στις παραστατικές πηγές ( οπτικές πηγές – επίκαιρα, τηλεοπτικές εκπομπές, ντοκιμαντέρ κ.α.). Πιστεύετε ότι ο Ουρανός επιβεβαιώνει, διασαφηνίζει, συμπληρώνει ή καταθέτει μια αντίθετη άποψη από όσα ήδη γνωρίζαμε (π.χ. από τα σχολικά εγχειρίδιά) για το ιστορικό γεγονός;
– Σε ποια σημεία ο Ουρανός φαίνεται να διαφέρει από άλλες αναπαραστάσεις του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου; Με ποιο τρόπο ο σκηνοθέτης προβάλλει το αντιπολεμικό του μήνυμα;
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2
ΚΡΙΝΩ
ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ : Έκφραση – Έκθεση : ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ – ΚΡΙΤΙΚΗ
Η ΩΡΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ:
1ο βήμα: Διαβάστε τις παρακάτω κριτικές και συμπληρώστε τον πίνακα ανάλογα με το θέμα που αναφέρονται.
2ο βήμα: Χωριστείτε σε δυο ομάδες ανάλογα με στοιχεία που συλλέξατε στο πίνακα 1 (θετικά ή αρνητικά). Κάθε ομάδα αναλαμβάνει να δομήσει μια σειρά επιχειρημάτων υπέρ ή κατά της συγκεκριμένης κινηματογραφικής παραγωγής.
2ο βήμα: Γράψτε τη δική σας κριτική.
ΝΑ ΕΙΣΤΕ ΕΠΙΕΙΚΕΙΣ ΚΑΙ ΝΑ ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΤΕ ΠΩΣ ΚΑΘΕ ΜΗΝΑ, Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΚΡΙΤΙΚΗ ΘΑ ΑΝΑΡΤΑΤΑΙ ΣΤΗ ΣΕΛΙΔΑ του FACEBOOK, Euforia – European Films for Innovative Audience Development.
ΣΕΝΑΡΙΟ /ΤΕΧΝΙΚΗ /ΗΘΟΠΟΙΟΙ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ
Ο Ουρανός αποτελείται από τρία μέρη: Ειρήνη-Πόλεμος-Οπισθοχώρηση. Το πρώτο είναι σχεδόν αριστουργηματικό. Ένα παραμεθόριο μακεδονικό χωριό-φυλάκιο ζει τις τελευταίες του στιγμές πριν από την καταιγίδα της 28ης Οκτωβρίου. Ποιητικές εικόνες, γνήσια λυρικές ακόμα μια απόδειξη της ευαισθησίας και της πλαστικής ιδιοφυίας του Τάκη Κανελλόπουλου. Σε ύφος ντοκιμαντέρ, το μέρος αυτό είναι ίσως το πιο όμορφο κομμάτι ελληνικής ταινίας που γυρίστηκε ποτέ.
Κώστας Σταματίου
Εφημ. «Τα Νέα», 21/9/1962
Όμως αυτό που πρόσφερε ο νέος σκηνοθέτης, με το πρώτο κιόλας έργο του, είναι πολύ σημαντικό για τον κινηματογράφο μας. Τον έστρεψε προς μια υπεύθυνη δραματοποίηση της ελληνικής πραγματικότητας. Ανέβασε στην οθόνη με αλήθεια και δύναμη απλούς ανθρώπους, το λαό μας και τα πάθη του. Και μας χάρισε εικόνες γεμάτες συγκίνηση, μεστές από λυρισμό κι από αίσθημα που με τις ρωμαλέες συνθέσεις τους, αποτελούν επιτεύγματα για την οθόνη μας. Μαζί με τη Συνοικία το όνειρο, ο Ουρανός πλαταίνει το δρόμο του ελληνικού ρεαλισμού, ανεβάζοντας τον σ’ ένα ανώτερο επίπεδο. Πρέπει ακόμα να εξάρω τη θαυμάσια φωτογραφία και τη λιτή, διακριτική μουσική υπόκρουση.
Αντώνης Μοσχοβάκης «Νίκη»
Οι δημιουργοί του Ουρανού σκόπευσαν πολύ ψηλά και δεν έφτασαν στο στόχο τους. Η αποτυχία τους είναι ένδοξη. Όμως είναι κιόλας κάτι πολύ σημαντικό αυτό που προσφέρουν τούτες οι σκόρπιες, μεστές από αλήθεια εικόνες που μένουν στην μνήμη μας: αυτοί οι τραχύ, κουρελιασμένοι φαντάροι που πορεύονται μες στ’ άγρια βουνά (με τη λαχτάρα της ζωής μέσα τους) προς το θάνατο, αυτές οι γριές μανάδες που λαχταρούν για τους γιούς τους, αυτές οι γυναίκες που φεύγουν το χαλασμό, αυτή η γριά που μαζεύει ανήσυχα το εγγονάκι της όταν απλώνεται η μαύρη απειλή του πολέμου, αυτός ο πικραμένος στρατιώτης που δε θέλει να γυρίσει, γιατί δεν μπορεί να καταλάβει πως μπορεί να φύγει αφού νίκησε, κι αυτοκτονεί γιατί τον γεμίζει η πίκρα της προδοσίας, αυτή η δασκάλα που σκορπίζει μια νύχτα τη στοργή της, αγρυπνώντας τον βασανισμένο των έρημων στρατιωτών. Οπωσδήποτε ο Ουρανός έπρεπε να πάρει και μιαν άλλη διάκριση, και όχι μόνο το βραβείο φωτογραφίας. Η εξαίρετη φωτογραφία του Τζ. Βαρίανο πλάθει τη βαθιά, απέραντη γαλήνη του πρώτου μέρους. Στο δεύτερο μέρος, ο Γρ. Δανάλης, βοηθημένος από τον σκηνοθέτη, συνθέτει λαμπρές, γεμάτες δύναμη εικόνες, πλαισιωμένες με υποβλητικά τοπία. Είναι επίσης ένας ικανός κι ευσυνείδητος οπερατέρ, στον οποίο πρέπει να δοθούν κι άλλες ευκαιρίες.
Αντώνης Μοσχοβάκης
(1962)
Γιάννης Σολδάτος, Ένας αιώνας ελληνικός κινηματογράφος 1ος Τόμος, 1900 -1970, Εκδ. Κολχίας Αθήνα,2001
Η ταινία είναι πολύ αργή: ο σκηνοθέτης επιχείρησε και εν μέρει κατάφερε να βρει έναν μαγικό, ποιητικό ρυθμό, ο οποίος ορίζεται από λυρικά περάσματα. Η ομορφιά της φύσης, ο έρωτας, η ευτυχία είναι τα αγαπημένα του θέματα αλλά επίσης και η μοναξιά, η απόγνωση, ο θάνατος. Ο πόλεμος είναι παράλογος και εγκληματικός, ο εχθρός απρόσωπος και η ευτυχία ένα εύθραυστο λουλούδι. Ιδού το μάθημα αυτής της τρυφερής και βίαιης ταινίας.
Marcel Martin
Cinema ’63,τχ.71,1963
Η σκηνή με το ξεπροβόδισμα των νέων του χωριού που φεύγουν για το στρατό, είναι μια μεγάλη, κινούμενη ζωγραφική σύνθεση μια εικόνα που στην κάθε φάση της εξέλιξης της (στο κάθε καρέ) θα μπορούσε να γίνει ένας πίνακας.
Αντώνης Μοσχοβάκης
(1962)
Πάνω απ’ όλα, ο Ουρανός είναι μια γνήσια έντιμη προσπάθεια να δοθεί απ’ την οθόνη μια ανταύγεια της εποποιίας του 1940. Χωρίς δημοκοπίες, χωρίς φανφαρονισμούς, χωρίς ωραιοποιήσεις , χωρίς πατριδοκαπηλίες. Ο Τάκης Κανελλόπουλος που τόσο εντυπωσιακά ξεπήδησε απ’ το ‘Α Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με τον Μακεδονικό γάμο του, αποδύθηκε σε μια προσπάθεια που κι αν δεν φτάνει σε ολοκληρωμένο αποτέλεσμα δεν έχει καμία σχέση με τα υποπροϊόντα του ελληνικού κινηματογράφου και επιπλέον μ’ όλες τις ελλείψεις της, έχει παράλληλα ένα πλήθος κινηματογραφικές αρετές.
Βασική αδυναμία του Ουρανού: δεν μπόρεσε να δώσει με σχετική έστω «ανάσα» τη μεγάλη κραυγή και ορμή και θυσία του 1940. Στιγμιότυπα εδώ κι εκεί πάρα πολύ ισχνές «περιπτώσεις» δεν φτάνουν για ν’ απλώσουν το ειδικό σε γενικό να κάνουν τα άτομα σύμβολα ενός αγωνιζόμενου λαού…
Στο σύνολο του, ο Ουρανός ούτε το θέμα του ντροπιάζει ούτε τον κινηματογράφο-απόπειρα, αλλά απόπειρα σεβαστή και για τις προθέσεις της και για τα μέσα της. Γι’ αυτό είναι το λιγότερο γελοίος (αν όχι εξοργιστικός) ο χαρακτηρισμός της ταινίας ως «ακατάλληλης». Την ώρα που του κόσμου οι δήθεν «ιστορικές» ηλιθιότητες που διασύρουν την ελληνική ιστορία κρίνονται «κατάλληλες», η πάντα σοφή Λογοκρισία μας θεωρεί τον Ουρανό ακατάλληλο για εφήβους, ίσως επειδή θυμίζει πως ο λαός αυτός πολέμησε για ένα (ύποπτο σήμερα) ιδανικό: την ελευθερία.
Μάριος Πλωρίτης
Εφημ. «Ελευθερία», 21/9/1962
Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΟΥ
Στα +
Στα –
ΒΑΘΜΟΛΟΓΩ