ΠΡΩΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ

• Σε ποιο κινηματογραφικό είδος ανήκει αυτό το απόσπασμα;
• Ποια χαρακτηριστικά του ντοκιμαντέρ μπορεί κανείς να εντοπίσει σ’ αυτό το υλικό;
• Είναι αυτή η σεκάνς απαραίτητη για να καταλάβει την εξέλιξη της πλοκής; Αν όχι, τότε ποια είναι η λειτουργία της;
• Αυτή η σεκάνς παρατηρεί αντικειμενικά ή υποκειμενικά τα πράγματα; Αιτιολογήστε την απάντησή σας.
• Ποιες είναι οι βασικές αρχές που διέπουν τη δομή του υλικού; Πώς συντίθενται τα κάδρα και τι είδους πλάνα χρησιμοποιεί ο σκηνοθέτης; Άραγε αυτή η σεκάνς έχει στόχο να σοκάρει το κοινό με την αναπαράσταση της σκληρότητας στα στρατόπεδα συγκέντρωσης;

Η ταινία του Αντρέι Μουνκ δεν είναι μια τυπική ιστορία για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης σαν κι αυτές που έχουμε συνηθίσει. Ο σκηνοθέτης προσφέρει στο κοινό μια νέα, φρέσκια ματιά σ’ αυτό το θέμα. Σε αντίθεση με τις κλασικές ταινίες του είδους, η ταινία δεν παρουσιάζει το Άουσβιτς σαν ένα τοπίο Αποκάλυψης, κάτι που μας είναι τόσο γνώριμο, όπως επίσης δεν δίνει έμφαση στο στοιχείο της εξολόθρευσης, αλλά εστιάζει στην ψυχολογική μάχη ανάμεσα στις δύο γυναίκες: στη Λίζα και στη Μάρτα. Έτσι, δεν είναι τόσο μια ταινία για τον πόλεμο, όσο ένα ψυχολογικό δράμα. Ωστόσο, παρά την τεχνική που ακολουθεί, θα έλεγε κανείς πως η ταινία διαπραγματεύεται το θέμα των στρατοπέδων συγκέντρωσης και του πολέμου με ενδιαφέροντα τρόπο;

 Ο σκηνοθέτης αποφεύγει να σοκάρει το κοινό με σκληρότητα ή νατουραλιστική υπερβολή. Η οικονομία των εκφραστικών μέσων, η μετρημένη αφήγηση, οι προσειωμένοι χαρακτήρες και το ρεαλιστικό σκηνικό (η ταινία πράγματι γυρίστηκε σ’ ένα πρώην στρατόπεδο συγκέντρωσης) προσδίδουν στην ταινία του Μουνκ το ύφος ενός ντοκιμαντέρ.

 Η Επιβάτιδα είναι μια ταινία που έμεινε ατελής, ανολοκλήρωτη. Για παράδειγμα, όταν η αφήγηση επιστρέφει στο παρόν, η δράση υπονοείται μέσα από φωτογραφίες (freeze frame). Τα γυρίσματα διεκόπησαν λόγω του τραγικού θανάτου του σκηνοθέτη, που σκοτώθηκε όταν βρισκόταν καθ’ οδόν για το Βουτζ, όπου υποτίθεται πως θα έπαιρνε κάποια αντικείμενα για το σκηνικό. Έτσι, ένα κομμάτι των γυρισμάτων που είχε προσχεδιαστεί δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, ενώ ένα κομμάτι από το υπάρχον υλικό δεν ικανοποιούσε τον σκηνοθέτη, ο οποίος ήθελε να ξαναγυρίσει τις συγκεκριμένες σκηνές. Όταν χάθηκε από τη ζωή, κανείς δεν ήθελε να ολοκληρώσει την τταινία. Μετά από πολλούς μήνες, ο επικεφαλής της ομάδας παραγωγής Camera Film Team κατάφερε να πείσει τον φίλο του Μουνκ, τον Βίτολντ Λίζεβιτς, να ενώσει τα κομμάτια του παζλ – και όχι ακριβώς να ολοκληρώσει το έργο.

Πιστεύετε πως ήταν σωστή αυτή η επιλογή; Πρόκειται για μια επιλογή που κατέληξε σε μια ταινία ανολοκλήρωτη και ακρωτηριασμένη ή σ’ ένα γνήσιο αριστούργημα, ακριβώς επειδή είναι ανολοκλήρωτο και, την ίδια στιγμή, αμφίσημο; Ποιος είναι ο «δημιουργός» της ταινίας – ο Αντρέι Μουνκ ή ο Βίτολντ Λίζεβιτς, που ήταν υπεύθυνος για το τελικό αποτέλεσμα; Άραγε η απόφαση να μην γίνουν συμπληρωματικά γυρίσματα στο σήμερα έκανε την ταινία λιγότερο ελκυστική για το κοινό;